ÇOCUKLARIN KORKULARI ve BAŞ ETME YOLLARI
Korku, canlı varlıkların görünen ve görünmeyen tehlikeler karşısında gösterdikleri en doğal tepkidir. Aslında her korku, canlıyı uyaran ve kendisini savunmasını sağlayan bir düzenektir. . Genellikle, yeni olan ve bilinmeyen her şey ürküntü verir. Canlı kaçarak, saklanarak, zorda kalınca da savaşı göze alarak kendini korumaya çalışır
Çocuklar için korku, gelişimin normal bir parçasıdır ve dile getirilmesi büyümenin olumlu ve sağlıklı yönde olduğunu gösterir. Çocuklar, bu normal korkular aracılığıyla çevrelerine uyum sağlamayı ve kendilerini sıkıntıya sokan şeylerle baş etmeyi öğrenirler. Hatta korku, çocukları güvende tutan bir işleve de sahiptir.
*Korku sağlıklı bir işleve sahip olduğu gibi çocukların sosyal, psikolojik ve akademik açıdan sorun yaşamasına neden olacak kadar yoğun da olabilir.
Hangi Durumlarda Korku Normal Dışı Olarak Kabul Edilir?
*Korkunun kalıcılık göstermesi.
*Çocuğun korkusu takıntı haline gelmesi ve bunun da normal yaşamını engellemesi.
*Çocuğun tüm çabalara rağmen hiçbir şekilde rahatlatılamaması veya dikkatinin korkusundan uzaklaştırılamaması.
*Çocukta yaş ve gelişim düzeyine kıyasla mantık dışı bir korkunun varlığı.
Çocuklar Hangi Yaşlarda Nelerden Korkarlar?
*0–2 yaş: Anne- baba veya bakım veren kişiden ayrılma korkusu, seslerden, düşmekten, hayvanlardan ve böceklerden, tuvaleti kullanmaktan, banyodan korkma
*Okul öncesi: Hayvan ve böceklerden korkma, canavar ve hayaletlerden korkma, kaybolma korkusu, anne-babanın ayrılması veya anne-babadan birini kaybetmekten korkma ve yatma rutinine ilişkin bazı korkular.
*Okul çağı: Küçük çocuklarda ayrılık korkuları, seslerden, düşmekten, yeni ortamlardan korkma ve yatma rutinine ilişkin korkular
*Ergenlik Dönemi: Hırsızlar, savaş ,sosyal olarak reddedilme korkusu , ,anne-babanın boşanması ve cinsellikle ilgili korkular
Korkuların Ortaya Çıkmasını Tetikleyen Sebepler :
-
Stres (kardeşlerin doğumu, taşınma, boşanma, ailede ölüm vb.)
-
Korkuları tetikleyici olaylar
-
Çocuğun tedirgin kişilik yapısı
-
Anne-babanın kaygılı veya korkulu bir yapıya sahip olması
-
Ebeveynlerinin olaylar ve nesneler karşısında aşırı tepki göstermesi
-
Aşırı koruyucu aile tutumları
KORKU ÇEŞİTLERİ
Yalnız Yatma Korkusu: Çocuklarda sık rastlanan korkulardan biri de tek başına yatma korkusudur. Yatağına gidip uyumak istemez; ya anne-babasını bekleyip yatar ya da onlarla yatmak ister. Bunun nedeni küçük yaştan itibaren anne-babanın yanında yatma alışkanlığından kaynaklanabildiği gibi, ölüm veya uykuya bağlı korkular da olabilir.
Bu durumda anne-baba çocuğa bazı rahatlatıcı sorular sorarak korkusunun günlük hayatıyla ilgili olup olmadığını öğrenebilirler. Çocuk uyurken sizinle beraber olmak istiyorsa , bunu sizin yatağınızda değil, çocuğun kendi yatağında gerçekleştirin. Bu çocuğun kendi odasına alışmasına ve kendi başına uyumasına; dolayısıyla bağımsızlığını ve bireyselliğini kazanıp olgunlaşmasına yardımcı olacaktır. Yatak korkusu olan çocuk için uyuyana kadar onun yanında durmak, uyumadan önce yanından ayrılmak için acele etmemek gerekir.
Karanlık Korkusu: Çocuğun yatma korkusu karanlık ile ilgili olabilir. Bu durumda yatak odasında gece lambası bulundurulabilir. Çocuğun karanlıkta korkusunun azalması için gece yürüyüşe çıkılarak normalde gündüz görülmeyen ilginç şeyler gösterilebilir. (yıldızlar,ay, v.b.).
-
Uykudan önce karanlıkta masal anlatılabilir,odasında bir fener yardımıyla gölge oyunları oynanabilir.
-
Rüya görüp korkuyorsa , korkularını babaya ya da anneye anlatmasını sağlamak ve korktuğu şeyin resmini yapması da çocuğa iyi gelecektir
-
Çocuklukta gündüz yaşanan heyecanlı olaylar uykuyu da etkiler.
-
Sık yineleyen korkulu düşler, çocuklukta genellikle tedirginlik belirtisidirler.Çok korkutucu bir düşten sonra çocuk sıçrayarak veya bağırarak uyanır. Kısa bir süre düşün gerçek olup olmadığını bilemez.
-
Yatıştırılınca yeniden uykuya dalar . Bu tür kabuslar yıldan yıla azalsa da erişkin çağa kadar sürebilir.
Ölüm Korkusu: 3-6 yaşlar arasında çocukların ölümle ilgili soruları olabilir. Bu dönemde çocuğun en korktuğu konu, anne babasının ölmesi veya onu terk etmesidir.
-
Ölüme geçici bir olay gibi bakar, ölenin geri gelebileceğini veya melek olup yaşayabileceğini düşünür. Bu nedenle kızdığı zaman karşısındakine ‘’öl’’ diyebilir.
-
Küçük çocuklara ölümü açıklarken hastalık veya yaşlılıkla bağlamak sakıncalıdır. Çünkü; sevdikleri hastalandığında veya yaşlı yakınları için endişe duymaya başlarlar.
-
Ölümü uzun bir yolculuğa benzetmek de sakıncalı olur. Bir yakını uzun bir yolculuğa çıktığında ya da uzun süre uyuduğunda panik yaşayabilirler. “Ölmek nedir’’ diye sorduğu zaman, ona herkesin bir gün öleceğini ve yaşamın sonu olduğunu anlatmak gerekir.
Ayrılık Korkusu: Ayrılık yüzünden endişe yaşayan bir çocuk annesinin duygularına çok duyarlıdır. Eğer annesi de çocuktan ayrıldığında tereddüt ediyor, suçluluk duyuyor ya da çocuğuna endişeyle yaklaşıyorsa çocuk ta ayrılmanın gerçekten de korkulacak bir şey olduğunu düşünecektir.
-
Bununla beraber, bir çocuk hiçbir zaman terk edilmekle korkutulmamalıdır. Bu, çocuğun içindeki terk edilme duygusunu uyandıracaktır.
Fobi: belli bir nesne veya durumdan çok onların doğuracağı sonuçlardan duyulan korkulardır. Fobi tepkisi duruma uygun olabilecek tepkinin çok üzerindedir. Açıklanarak ve ikna edilerek çözümlenemez. Çocuğun kontrolünün dışındadır.
-
Fobiler uzun süre devam ederler ve çocuğun yaşına ve gelişimine bağlı olarak da değişmezler. Doğru teknikler kullanılarak fobilerden kurtulunabilir
Kaygı ise gelecekteki olaylara tasalanmak olarak kabul edilir. Korku ise tam tersine yaşanan bir duruma gösterilen tepkidir
-
Korkuları kabullenin ve gerçek olduğunu kabul edin. Korkuyu göz ardı etmeniz korkuyu azaltmayacaktır.
-
Çocuğun söylediklerini gerçekten dinlemek ve anlamak gerekir. Bazen bir çocuğun korkusu, biri onu dinleyince ve korktuğu durumla ilgili doğru ve yeterli bilgi verilince azalabilir
-
Çocuğunuzu kaygılandıran şey hakkında konuşmaya teşvik edin.
-
Konuşmasını bölmeyin, cümlelerini tamamlamayın, onun adına konuşmayın.
-
Söylediği veya hissettiği şeyler hakkında sorgulamayın.
-
Asla “Bu şekilde hissetmemelisin” diyerek duygularını düzeltmeye çalışmayın.
-
Söylediklerini sakin bir şekilde dinleyip hayatta birçok problemin olabileceğini ancak bunlarla başa çıkmanın uğraş gerektirdiğini vurgulamanız, kaygının üstesinden gelmek için başlangıç noktası olabilir.
-
Ayrıca sizi kaygılandıran sorunlarla nasıl başa çıktığınızı ona anlatın.
-
Korkunun nedenlerini araştırın ev içinde korkutucu tutum olup olmadığını kontrol edin.
-
Çocuğunuzu korkularıyla yüzleşmesi için zorlamayın.
-
Çocuğun tepkileri karşısında sert tepkilerden kaçının. Korkularından dolayı, çocuğu ayıplamak ve utandırmaktan kaçının. Korkuları ile alay etmeyin.
-
Çocuğunuza herkesin korkuları olduğunu ve herkes gibi onun da bu korkuları yenebileceğini söyleyin.
-
Çocuğunuza örnek olun. Kendi korkularınız karşısında sakin bir tutum sergilemeye çalışın..
-
Kendine güven korkuyu yenmeyi büyük ölçüde kolaylaştırır. Çocuğunuzun kendine güvenini güçlendirin
-
Aşırı koruyucu tutumlarınızı değiştirin. Aksi takdirde korkular tetiklenir.
-
Kendi işini kendisinin görmesini sağlayın.Sorumluluk verin.
-
Çocuğunuza sabırlı davranın ve korkularını yenmesi için süre tanıyın.
-
Korkuları bastırmaya veya bir korkuyla başka bir korkuyu yenmeye çalışmayın.
-
Korkuyu hafifletmek amacıyla ağır yüklemleri olan “Erkek adam hiç korkar mı? Sen artık kocaman oldun.’’ gibi sözlerden kaçının.
-
Korkuyu asla bir disiplin aracı olarak kullanmayın.
-
Tüm çabalara rağmen çocuğumuzun korkuları devam ederse bir uzmandan yardım alın.